Orgelvriend
Gerco Schaap
Orgelvriend-december-2009-2389
We hebben hier te maken met een absolute topproductie. Een toporganist voor wie het werk van Demessieux geen geheimen meer blijkt te hebben, twee top-orgels (waarvan het tweede, Rouen, niet in topconditie is maar wel diepe indrukken achterlaat) en een opname van topkwaliteit.

Jeanne Demessieux – in de Orgelvriend van november en december

2008 schetste Herman van Vliet haar korte leven dat in dienst van

de kunst stond. Complete opnamen van haar werk zijn zeldzaam.

Demessieux’ oud-leerling Pierre Labric nam begin jaren zeventig

voor het eerst al haar orgelwerken in Rouen en Angoulème op voor

lp. Maxime Patel speelde in de Basilika Waldsassen haar complete

werk voor dvd (zie bespreking in de Orgelvriend van december

2008). De Amerikaanse organist Stephen Tharp, ook in Nederland

geen onbekende, heeft als eerste het complete werk van Jeanne

Demessieux ingespeeld op twee cd’s. In het fraaie doosje dat Aeolus

hiervan heeft gemaakt, zitten drie cd’s. De eerste twee daarvan

zijn multichannel super audio cd’s (ook op een gewone cd-speler

af te spelen). De derde is een ‘gewone’ cd waarop nogmaals de vijf

Répons pour les temps liturgiques staan (die op de 2e sacd zijn in

feite bonus tracks speciaal voor sacd-spelers) en een archiefopname

van het nationaal audiovisueel archief in Parijs met Jeanne

Demessieux als soliste in haar eigen Poème voor orgel en orkest.

Jeanne Demessieux aan het orgel in de kerk St.-Esprit, Parijs.

We hebben hier te maken met een absolute topproductie. Een toporganist

voor wie het werk van Demessieux geen geheimen meer

blijkt te hebben, twee top-orgels (waarvan het tweede, Rouen,

niet in topconditie is maar wel diepe indrukken achterlaat) en een

opname van topkwaliteit. Dit, gevoegd bij de uitstekende informatie

in het booklet en de smaakvolle presentatie, maakt deze productie

tot volwaardige eindredacteurskeuze.

De dispositie van het Stahlhut-orgel in de Eglise St.-Martin in het

Luxemburgse Dudelange vertoont Duits-, Frans- en Engels-romantische

elementen en is daarmee een ideaal instrument voor de vertolking

van (een deel van) Demessieux’ orgeloeuvre.

La Nativité, Demessieux’ eerste grote compositie uit 1943 en nog

duidelijk onder invloed van Dupré, ademt precies die gespannen,

on-kerstachtige sfeer die het stuk kenmerkt. Wonderlijk dat dit werk

tot op heden niet werd uitgegeven. Verder op deze cd haar bekendste

compositie, Te Deum, de lichtvoetige, nog aan Dupré herinnerende

Prélude et Fugue uit 1964 en de veeleisende Six Etudes uit

het voorlaatste oorlogsjaar. De twaalf koraalpreludes opus 8 bieden

de minder geoefende luisteraar een afwisselend, subtiel geregistreerd

palet aan bewerkingsvormen. Geniaal in hun eenvoud.

Cd 2 opent met de Zeven Meditaties over de Heilige Geest, eveneens

een hoogtepunt in Demessieux’ oeuvre. De titels van het tussen

1945 en 1947 ontstane werk corresponderen met de zeven

gaven van de Heilige Geest (wijsheid, verstand, inzicht, sterkte, kennis,

eerbied, liefde voor Gods naam). Haar Triptique opus 7 speelde

Demessieux voor het eerst in januari 1948, het jaar waarin zich de

breuk met Dupré voltrok. Bij ‘gewone’ cd-spelers eindigt de cd na

het Andante uit 1953, een hommage aan haar oud-leraar Jean Gallon.

Op sacd-spelers volgen dan nog de vijf Répons pour les temps

liturgiques, die Demessieux in 1965 ten doop hield op het orgel van

de St.-Ouen in Rouen, hetzelfde instrument waarop Tharp ze nu

heeft opgenomen. Voor de ‘gewone’ cd-spelers staat dit werk op de

derde cd, die verder is gevuld met de historische opname van het

Poème opus 9 voor orgel en orkest. Historisch in meerdere opzichten:

zowel organiste als dirigent (Eugène Bigot) zijn niet meer in

leven en ook het in 1929 door de “Société Cavaillé-Coll” geplaatste

viermanuaals orgel van de Salle Pleyel bestaat niet meer. Dan

luister je toch anders naar zo’n door de moderne opnametechniek

ingehaalde opname.

De documentatie (Eng., Fr., Du.), met een bibliografie aan het slot, is

voortreffelijk. De afbeelding van het liturgisch centrum van de Parijse

Eglise du Saint-Esprit, de kerk waar Demessieux organiste was,

symboliseert heel goed de inspiratiebron van waaruit zij werkte.

Gerco Schaap